Na skrzyżowaniu historycznych szlaków

Powiat Będziński to dosłownie kopalnia tematów dla historyków. Już sama stolica powiatu - Będzin może być tego symbolem. Kamienny będziński zamek jest powszechnie znany, a także uznawany za wizytówkę miasta i okolic. Wzniósł go - jak czytamy na stronach internetowych Starostwa Będzińskiego - król Kazimierz Wielki w miejsce spalonego przez Tatarów grodu, a leżącej poniżej osadzie targowej nadał w 1358 roku prawa miejskie magdeburskie. Kolejne przywileje królewskie zapewniły miastu dogodne warunki rozwoju handlu i rzemiosła. Odkrycie w końcu XVIII wieku bogatych złóż węgla kamiennego pozwoliło rozwinąć górnictwo i hutnictwo, które na całe stulecia stały się podstawą rozwoju będzińskiego grodu.

Równie ciekawa jest historia innych miejscowości należących do Powiatu Będzińskiego. Najstarszym miastem Zagłębia jest Czeladź, legitymująca się 770-letnią tradycją.

Dzięki położeniu Gminy Bobrowniki w pobliżu rzeki Brynicy i jej dopływu Jaworznika, tereny wchodzące w jej skład od zarania dziejów, tj. od powstania pierwszych osad rolniczo-rycerskich na przełomie XI-XII wieku rozwijały się gospodarczo w ścisłym związku z Ziemią Śląską, Krakowską, Sandomierską i Siewierską. To właśnie w Siemonii nad strumieniem Jaworznik odkryto najstarsze znalezisko szczątków kostnych człowieka - czaszkę z młodszego paleolitu (8000-3900 p.n.e.) później nazwaną "czaszką" siemońską. Tam również odkryto cmentarzysko kultury łużyckiej i ślady osady rzymskiej z okresu późnorzymskiego.

Natomiast inne odkrycia archeologiczne dowodzą, że na terenie dzisiejszej Gminy Psary żyli ludzie już w czasach prehistorycznych. Jedno ze wzgórz Mogilnica było miejscem prasłowiańskiego kultu - w roku 1931 znaleziono tam szczątki cmentarzyska.

Równie bogate tradycje ma Siewierz. Dokument z około 1125 r. wymienia gród i osadę targową (w zapisie Seuor), należący do Małopolski. W 1179 r. Siewierz znalazł się w dzielnicy śląskiej, w księstwie raciborskim, a od 1201r. raciborsko-opolskim. Gród leżał na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych, stad założenie w 1223 r. komory celnej. W wiekach XIII-XIV kopano i wytapiano tu srebro i ołów. W wiekach XV-XVIII działały tu liczne kuźnice żelaza, bazujące na lokalnych zasobach rud żelaza.

Pierwsze wzmianki o innej miejscowości powiatu - Sławkowie pochodzą z początków XII wieku. Posiadłość pierwotnie książęca, stała się własnością potężnych biskupów krakowskich. Prawa miejskie Sławków otrzymał w II połowie XIII wieku - dokument z 1286 roku określa Sławków jako miasto (civitas). Lokacja określiła świetnie zachowany do dzisiaj układ urbanistyczny, którego centrum stanowi kwadratowy rynek z odchodzącymi od rogów ulicami.

Aleksandra Rogaczewska, archeolog z Muzeum Zagłębia w Będzinie:

Cały czas trwają prace archeologiczne na wzgórzu zamkowym w Będzinie oraz w innych okolicznych miejscowościach, które ujawniają nowe ciekawe fakty. W Strzemieszycach i w Łośniu zostały znalezione dowody na to, że już w XI-XII wieku zajmowano się tam przerobem srebra i ołowiu. W Strzemieszycach został odkryty piec szybowy oraz narzędzia - co dowodzi, że była to produkcja raczej na potrzeby własne, gospodarcze.

Prowadzimy też intensywne prace archeologiczne wokół Zamku w Będzinie. Na terenach na wschód od grodziska dokonaliśmy odkryć, które dowodzą, że raczej nie był to obszar zamieszkały ale refugialny. Prowadzono tam działalność rzemieślniczą, a w razie niebezpieczeństwa ten teren w obrębie wałów służył jako schronienie dla ludności i jej dobytku.

Charakter mieszkalny miał teren południowy. Odkryliśmy tam chatę słupową. Nie zachowały się ślady wszystkich jej ścian, ale z tego co udało się odkryć wywnioskowaliśmy, że chata składała się z dwóch komór, a jedna ze ścian miała długość 4 metrów.

Planujemy dalsze prace na terenie tzw. kwartału kościelnego. Po ich zakończeniu można będzie powiedzieć, że całe wzgórze zostało zbadane.